Korrupsioni dhe abuzimi qeveritar mbesin çështje të përhapura anembanë botës, duke minuar proceset demokratike, duke dobësuar besimin publik dhe duke penguar zhvillimin ekonomik. Republika e Kosovës, ndonëse ka bërë hapa të rëndësishëm në transparencë, të drejtat e njeriut dhe sundimin e ligjit, ende përballet me sfida të mëdha në luftën kundër korrupsionit. Ky hulumtim, pjesë e punës së Institutit tonë Strategjik për Drejtësi, Mbrojtje të Drejtave të Njeriut, Analizë të Politikave Publike dhe Anti-Korrupsion (ISDMAK), shqyrton format e ndryshme të korrupsionit dhe abuzimit qeveritar, duke krahasuar situatën në Kosovë me atë të rajonit më të gjerë të Ballkanit, dhe duke theksuar fushat e përparimit dhe shqetësimet e vazhdueshme.

Format e Korrupsionit dhe Abuzimit Qeveritar

1. Ryshfeti dhe Shantazhi
Ryshfeti përfshin ofrimin, dhënien, marrjen ose kërkimin e diçkaje me vlerë për të ndikuar në një veprim. Shantazhi, nga ana tjetër, përfshin marrjen e diçkaje, veçanërisht parave, përmes forcës ose kërcënimeve. Këto praktika janë të zakonshme në shumë vende, duke çuar në qasje të pabarabartë në shërbime dhe drejtësi.

2. Përvetësimi dhe Mashtrimi
Përvetësimi i referohet vjedhjes ose përvetësimit të fondeve të vendosura në besimin e dikujt ose që i përkasin punëdhënësit të dikujt. Mashtrimi përfshin mashtrimin, hilen, ose shkeljen e besimit për të fituar një avantazh të padrejtë ose të paligjshëm. Këto veprime shterojnë burimet publike, të cilat përndryshe mund të përdoren për zhvillim dhe shërbime publike.

3. Nepotizmi dhe Kronizmi
Nepotizmi është praktika e favorizimit të të afërmve ose miqve, veçanërisht duke u dhënë atyre punë. Kronizmi përfshin favorizimin e miqve të ngushtë ose të njohur. Këto praktika minojnë meritokracinë dhe mund të çojnë në paefikasitet dhe mungesë inovacioni në institucionet publike.

4. Abuzimi me Pushtetin dhe Autoritetin
Kjo përfshin veprimet ku zyrtarët qeveritarë përdorin pozitat e tyre për të ndjekur përfitime personale, për të shkelur të drejtat e qytetarëve, ose për të manipuluar ligjet dhe rregulloret për përfitime personale. Këto abuzime gërryejnë sundimin e ligjit dhe çojnë në mungesë të llogaridhënies.

Përpjekjet dhe Arritjet e Kosovës

Transparenca dhe Masat Anti-Korrupsion
Kosova ka zbatuar disa masa anti-korrupsion, duke përfshirë themelimin e Agjencisë Kundër Korrupsionit dhe miratimin e Ligjit për Parandalimin e Konfliktit të Interesit. Përpjekjet për të rritur transparencën në prokurimin publik dhe sistemin gjyqësor kanë qenë gjithashtu të rëndësishme​.

Forcimi i Sundimit të Ligjit
Kosova ka bërë përparime të konsiderueshme në forcimin e sundimit të ligjit. Reformat në sistemin gjyqësor dhe përpjekjet për të trajnuar gjyqtarët dhe prokurorët kanë përmirësuar kornizën ligjore. Partneritetet dhe bashkëpunimet ndërkombëtare kanë forcuar më tej këto përpjekje​ ​.

Avancimet në të Drejtat e Njeriut
Në krahasim me disa vende të Ballkanit, Kosova ka qenë proaktive në promovimin e të drejtave të njeriut. Kushtetuta garanton të drejta themelore, dhe institucionet e ndryshme, përfshirë Institucionin e Avokatit të Popullit, punojnë për mbrojtjen e këtyre të drejtave. Megjithatë, sfidat mbeten, veçanërisht sa i përket të drejtave të komuniteteve minoritare dhe barazisë gjinore​.

Perspektiva Krahasuese: Kosova dhe Rajoni i Ballkanit

Kur krahasojmë Kosovën me fqinjët e saj në Ballkan, disa pika kyçe dalin në pah:

Transparenca dhe Llogaridhënia
Kosova ka bërë përparime të dukshme në transparencë dhe llogaridhënie, duke tejkaluar disa vende të Ballkanit. Iniciativat si platforma e të dhënave të hapura dhe përpjekjet për dixhitalizimin e shërbimeve qeveritare kontribuojnë në këtë përparim​ .

Pavarësia Gjyqësore
Pavarësia e gjyqësorit në Kosovë është përmirësuar, ndonëse ndikimi politik mbetet një shqetësim. Krahasuar me disa shtete të Ballkanit ku pavarësia gjyqësore është shumë e kompromentuar, trajektorja e Kosovës tregon premtime​.

Mbrojtja e të Drejtave të Njeriut
Angazhimi i Kosovës për të drejtat e njeriut, ndonëse i lavdërueshëm, kërkon ende përmirësim të mëtejshëm. Krahasuar me disa vende fqinje, Kosova ka qenë më aktive në miratimin e legjislacionit për mbrojtjen e grupeve të cenueshme, ndonëse zbatimi mbetet i paqëndrueshëm​.

Sfidat dhe Rruga përpara

Pavarësisht këtyre përparimeve, Kosova përballet me sfida të vazhdueshme:

Korrupsioni dhe Besimi Publik
Korrupsioni i vazhdueshëm në nivele të ndryshme të qeverisë vazhdon të dobësojë besimin publik. Forcimi i organeve anti-korrupsion dhe sigurimi i pavarësisë së tyre është thelbësore​ .

Reformat Gjyqësore
Nevojiten reforma të mëtejshme për të siguruar pavarësinë dhe efikasitetin e gjyqësorit. Trajnimi i vazhdueshëm dhe ndërtimi i kapaciteteve për personelin gjyqësor janë të domosdoshme​ .

Zbatimi i të Drejtave të Njeriut
Ndërsa legjislacioni është në vend, zbatimi efektiv i mbrojtjes së të drejtave të njeriut duhet të jetë prioritet. Përpjekjet për përmirësimin e kushteve socio-ekonomike të grupeve minoritare dhe rritjen e barazisë gjinore duhet të intensifikohen​.

Bashkëpunimi Rajonal
Bashkëpunimi rajonal është jetik në luftën kundër korrupsionit dhe abuzimit qeveritar. Shkëmbimi i praktikave më të mira dhe bashkëpunimi në çështjet ndërkufitare mund të forcojnë përpjekjet në të gjithë rajonin e Ballkanit​ .

Republika e Kosovës, ndonëse përballet me sfida të mëdha, dallohet në rajonin e Ballkanit për hapat e saj në transparencë, të drejtat e njeriut dhe sundimin e ligjit. Udhëtimi drejt eliminimit të korrupsionit dhe abuzimit qeveritar është i vazhdueshëm, duke kërkuar përpjekje të vazhdueshme dhe bashkëpunim rajonal. Duke vazhduar zbatimin e reformave të forta dhe nxitjen e një kulture të llogaridhënies, Kosova mund të forcojë më tej pozicionin e saj si një lider në promovimin e drejtësisë dhe transparencës në Ballkan.

Instituti Strategjik për Drejtësi, Mbrojtje të Drejtave të Njeriut, Analizë të Politikave Publike dhe Anti-Korrupsion (ISDMAK) mbetet i përkushtuar për të punuar me komunitetin dhe partnerët për të ndërtuar një shoqëri më të drejtë, të barabartë dhe transparente. Në përpjekje për të forcuar sundimin e ligjit dhe për të rritur ndërgjegjësimin publik për çështjet kritike që prekin shoqërinë tonë, ne vazhdojmë të kryejmë hulumtime dhe analiza të thella që kontribuojnë në avancimin e politikave publike dhe strategjive që nxisin transparencë, llogaridhënie dhe përparim shoqëror.

Hulumtimet e Vazhdueshme dhe Hetimet e Hapura

Përveç këtij hulumtimi, ISDMAK është aktualisht duke zhvilluar hetime të hapura që përfshijnë agjenci të ndryshme të Republikës së Kosovës dhe personel të përfshirë në aktivitete që minojnë demokracinë e Republikës së Kosovës, respektimin e të drejtave të njeriut, sundimin e ligjit dhe demokracinë. Këto hetime synojnë të adresojnë dhe parandalojnë aktet korruptive dhe abuzimet qeveritare, duke siguruar që autoritetet të mbajnë përgjegjësi për veprimet e tyre dhe të forcojnë besimin e publikut në institucionet tona.

Roli i Institutit në Forcimin e Shoqërisë Kosovare

ISDMAK vazhdon të jetë një zë i fuqishëm në mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe në promovimin e një shoqërie të drejtë dhe të barabartë. Ne jemi të angazhuar në:

• Kryerjen e hulumtimeve të thelluara për të mbështetur politika publike të bazuara në prova.
• Analizën dhe rekomandimet për përmirësimin e transparencës dhe llogaridhënies në qeverisje.
• Projektet edukative që nxisin pjesëmarrjen aktive të qytetarëve në proceset demokratike.
• Fuqizimin e grupeve të margjinalizuara dhe mbrojtjen e të drejtave të tyre.
• Luftën kundër korrupsionit përmes hulumtimeve, identifikimit dhe adresimit të akteve korruptive në të gjitha nivelet e qeverisë.

Duke u bazuar ne këto parime, ISDMAK synon të kontribuojë në krijimin e një mjedisi ku drejtësia, transparenca dhe barazia janë thelbësore për zhvillimin e qëndrueshëm të Kosovës.